ORTOPEDA Warszawa
ORTOPEDA
Czy unieruchomienie gipsowe jest konieczne i bezpieczne?
Czy leczenie uszkodzeń skrętnych stawów musi być prowadzone w opatrunku gipsowym? Gips wcale nie jest obligatoryjny. Można go zastąpić np.: stabilizatorem, ortezą, itp. To znaczy unieruchomieniem zdejmowanym na przykład do ćwiczeń i fizykoterapii. Założenie okrężnego gipsu nie pozwala na oddziaływanie na tkanki okołostawowe i sam staw. Jest to leczenie bierne (upływa tylko czas) - nie można mobilizować tkanek, zapobiegać zrostom, rozciągać elementy przykurczające się, wzmacniać i stymulować mięśnie, które ulegają zanikowi podczas unieruchomienia, itd. Ruch powierzchni stawowych pozwala na lepsze odżywienie chrząstki i w większości urazów kolana jest on dopuszczalny w pewnym zkresie nie nadwyrężającym uszkodzonych struktur (np. zakres ruchu 10-90 stopni przy uszkodzeniach łąkotek).W przypadku naciągnięcia np. więzadeł pobocznych (uszkodzenie I stopnia, bez naruszenia struktury więzadła) wystarczy ochrona przez 7-10 dni do ustąpienia bólu i wysięku. W przypadku uszkodzeń II stopnia (rozerwanie 30-40% więzadeł) lub III stopnia (całkowite, wyraźnie dodatnie testy niestabilności) - czas niezbędny do wytworzenia się blizny kolagenowej wynosi 3 tygodnie. Później jeszcze czas modelowania się tej blizny - kolejne 3 tygodnie. Dlatego unieruchomienie np. w gipsie na 2 tygodnie pozbawione jest logicznego uzasadnienia (w I. stopniu nie jest konieczne, w II i III stopniu zaś jest za krótkotrwałe).
Najczęściej, gdy nie ma cech całkowitego uszkodzenia więzadeł lub jest podejrzenie uszkodzenia przytorebkowego łąkotki - stosuje się unieruchomienie przez 4-6 tygodni. Unieruchomienie dłuższe niż 8 tygodni może doprowadzić do tzw. artrofibrozy (włóknistego zesztywnienia stawu). Bardzo często, gdy w ciągu 8-10 tygodni nie osiągnie sę zakresu zgięcia ok. 100 stopni, dochodzi do powstania blizn włóknistych w zachyłku nadrzepkowym (organizacja krwiaka), które wymagają usunięcia artroskopowego (artroliza). W przypadku złamań w obrębie kończyny dolnej (np. złamanie trójkostkowe goleni - leczone zachowawczo) unieruchomienie kolana czasem przekracza 8-10 tygodni, ale nie dochodzi do jego zesztywnienia, ponieważ nie ma w nim krwiaka.
Bardzo ważnym elementem przy unieruchomieniu kończyny dolnej jest profilaktyka przeciwzakrzepowa. Brak pracy tzw. pompy mięśniowej wspomagającej odpływ krwi z kończyny może prowadzić do zastoju żylnego, następnie agregacji krwinek przy ścianie naczynia i powstania skrzeplin. Może rozwinąć się obraz zakrzepicy żylnej lub, gdy fragmenty skrzepu oderwą się i powędrują do płuc - powstaje zatorowość płucna. A jest to choroba bezpośrednio zagrażająca życiu!
Jestem zwolennnikiem leczenia funkcjonalnego z unieruchomieniem względnym (orteza) obowiązkowo z profilaktyką przeciwzakrzepową. Na założenie gipsu okrężnego w obrębie kolana (tzw. tutor) decyduję się bardzo rzadko i tylko w szczególnych okolicznościach (np. złamanie rzepki bez przemieszczenia).
